* H. Haenen, Ubuntu en Nelson Mandela. Afrikaanse filosofie van verzoening

 

 

 

 

 

Budel, Damon, 2016

296 p., ISBN 9789460362248, € 34,90

 

 

inhoudachterflap

 

PVV-politicus Martin Bosma heeft zich in zijn boek Minderheid in eigen land (2015) uitgebreid met Zuid-Afrika bezig gehouden. Hij heeft toen niet nagelaten de anti-apartheidsstrijd van Nelson Mandela (1918-2013) en het African National Congress (ANC) veel naars toe te schrijven. Gelukkig is Bosma’s boek door recensenten deskundig gefileerd.

       De kritiek op Bosma ten spijt zijn ondertussen nog niet alle vraagtekens weggenomen bij de anti-apartheidsstrijd en bij een flink aantal anti-apartheidsstrijdstrijders in het bijzonder. En dit zowel in Zuid-Afrika als in Nederland.

       Het is daarom goed te zien dat Henk Haenen in zijn boek over Ubuntu en Nelson Mandela de voormalige president van Zuid-Afrika (1994-1999) als mens van “vlees en bloed” wilde opvoeren, dat wil zeggen: niet zonder feilen of falen. Haenen toont de ANC-voorman als bron van inspiratie, maar heeft hem niet (zoals anderen voor hem) tot mythische proporties uitvergroot.

 

Ubuntu – de Afrikaanse levensfilosofie – is volgens de auteur de sleutel om Mandela beter te leren begrijpen. Om die reden heeft Haenen deze biografie in het licht van Ubuntu gesteld en laat hij zien hoe het in verschillende fasen van Mandela’s leven een beslissende rol speelde.

       Zelf omschreef Nelson Mandela de zorgzame kanten van deze levensfilosofie met een eenvoudige parabel uit zijn jeugd. Mandela vertelde dat toen hij jong was een reiziger die in een dorp zou stoppen nooit om drinken hoefde te vragen. Zodra hij of zij halt hield, kreeg de reiziger water toegestopt.

       Die parabel illustreert de kern van Ubuntu. Ubuntu is een blijk van hulpvaardigheid, van respect en van zorg voor het individu die in een gemeenschap ligt ingebed. Persoonlijke verrijking bijvoorbeeld wordt niet afgekeurd, maar hier – als ook in vele andere levenssituaties – stelt zich een vraag die verder gaat dan privé-doelen. Wat kan iemand die zijn eigen zaken behartigt voor zijn of haar gemeenschap doen?

       Meest zichtbaar werd de levensfilosofie van Ubuntu in het verzoeningsproces in Zuid-Afrika dat onder het presidentschap van Nelson Mandela (1994-1999) op gang werd gebracht. Dit verzoeningsproces, waarbij daders hun straf ontliepen in ruil voor een bekentenis, is tot op de huidige dag omstreden. Ook al valt over de concrete uitkomsten te twisten, zonder Mandela was een (relatief) geweldloos afscheid van de apartheid in Zuid-Afrika misschien onmogelijk geweest.