Oude Berichten
|
De Maand van de
Filosofie: ‘Het uur van de waarheid’ Voeling houden
met hoe de draad van de tijd de
uren, dagen, maanden en jaren aaneenrijgt is een heel ding, maar het is de organisatoren
van de Maand van de Filosofie opnieuw goed gelukt. In het licht van de
huidige corona-pandemie is dit thema een spijker op z’n kop. Hoe spijtig is
het dan dat corona ook lelijk roet in het eten strooit bij het vieren van de
Maand van de Filosofie? De meeste activiteiten zijn inmiddels tot later
uitgesteld. Samen met de uitreiking van de Socrates-wisselbeker en de
feestelijke doop van het Essay van de Maand van de Filosofie verhuizen ze
voorlopig naar juni 2020. Zie de website. |
|
Maand van de Filosofie, april 2018:
Verbeelding aan de Macht ‘Het is
verboden te verbieden’ – 1968 was een revolutionair jaar waarin de starre,
traditionele samenleving op de schop ging. Studenten, vrouwen, zwarten en arbeiders
verzamelden zich in ludiek maar soms ook woedend protest. ‘De verbeelding aan
de macht’ was een andere, veelgehoorde slogan. De nieuwe protestbewegingen
nam geen genoegen meer met het kleinburgerlijke ‘doe maar gewoon da’s gek
genoeg’. Het was tijd voor meeslepende vergezichten en utopieën. Een grote
maatschappelijke omwenteling bleef echter uit, maar het individu bevrijdde
zich van zijn kleinburgerlijke moraal en zedenmeesters: feminisme,
homo-emancipatie, seksuele revolutie, democratisering, Oosterse religies,
experimentele drugs. Nooit was het individu zo vrij. Tijdens de maand van de
filosofie wordt de balans van 50 jaar ontvoogding van autoriteiten. Zie de
website van de Maand van de Filosofie. |
|
Feest van de Filosofie Ook onze Zuiderburen staan stil bij het thema
‘Verbeelding aan de Macht’. Dit doen ze tijdens het jaarlijkse Feest van de
Filosofie in Leuven. De organisatoren hebben ook dit jaar een interessant
eendaags programma samengesteld, dat op zaterdag 31 maart 2018 afloopt. Zie
de website. |
|
De Socratesbeker 2018 De Socrates-wisselbeker wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het
meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek
dat in het voorgaande jaar is verschenen. De winnaar wordt bekend gemaakt op
7 april 2018 tijdens de Nacht van de Filosofie. Zie de website van de Maand
van de Filosofie. Winnaar was Kees Vuyk met Oude en nieuwe ongelijkheid. Op de short-list stonden ook: – René ten Bos: Dwalen in het
Antropoceen – Ignaas Devisch: Het empathisch
teveel, inhoud – Lieve Goorden: De sprong in
de techniek. Nadenken over wat we doen, inhoud – achterflap – Ger Groot: De geest uit de
fles. Hoe de moderne mens werd wie hij is, inhoud – achterflap |
|
Essay van de Maand van de Filosofie
2018: Oud-politica Femke Halsema schreef het essay Macht en verbeelding, waarin ze de verhouding tussen verbeelding
en macht onderzoekt. Laten meeslepende visioenen zich verzoenen met de kille
en koude politiek die zich richt op het haalbare uit angst voor ideologische
experimenten of ontsporingen. De afgelopen decennia zat het utopisme in het
verdomhoekje – vergelijk de uitspraak van Mark Rutte uit 2013 over visies en
blauwdrukken: ‘Visie is als de olifant die het uitzicht belemmert’. Maar wordt
moderne politiek door haar verzet tegen de verbeelding niet dwingend, hol en
technocratisch? Is de democratie niet beter af met intellectuele en
artistieke verbeelding, zoals de revolutionaire jongeren in de jaren zestig
dachten? Zie ook de website van de Maand van de Filosofie. |
|
Maand van de Filosofie, april 2017:
Rust... en onrust... We hebben 24/7 toegang tot het oneindige en wereldwijde web en
technologie stelt ons in staat voortdurend bereikbaar te zijn. De informatie
klotst binnen. Is de rusteloosheid die ermee gepaard gaat een onvermijdelijk
bestanddeel van wie en wat we zijn? Hoe moeten we daar mee omgaan? Hoe
stellen we ons teweer tegen die alledaagse drukte? Volgens velen wordt onze
tijd gekenmerkt door een verlangen naar rust en kalmte. Maar wat is
innerlijke rust? En aan de
andere kant... In onze tijd staan tendensen op scherp: geopolitieke
omwenteling, oorlogen die zich ver weg afspelen dringen onze leefwereld
binnen, de economie, populistische sentimenten en populisten. Over welk
onrecht blijven we te rustig? Waarin moeten we berusten? Hoe bewaren we rust,
wanneer we ons leven niet meer kunnen overzien? Zie de website voor het
maandprogramma dat al begint op zaterdag 25 maart 2017 in Gent, België. |
|
Feest van de Filosofie Ook het jaarlijkse Feest van de Filosofie bij onze
zuiderburen in Leuven staat stil bij het thema rust en rusteloosheid. De
organisatoren hebben een interessant eendaags programma samengesteld. Zie de
website. |
|
De Socratesbeker 2017 Met haar pleidooi vóór de taal (filosofie) als gereedschap om onszelf te
begrijpen en tégen de weliswaar nuttige maar toch beperkte blik van de
hersenwetenschap, heeft Marjan Slob met haar boek Hersenbeest de
Socrates-wisselbeker gewonnen. De prijsuitreiking vond plaats tijdens de
Nacht van de Filosofie op 21 april 2017. De jury noemde Hersenbeest ‘een
wonderschoon boek dat zeer elegant is gecomponeerd: Geheel in de geest van
Socrates neemt het de lezer mee in een wereld die ons op het eerste gezicht
zo vertrouwd en vanzelfsprekend lijkt, om deze vervolgens kritisch te
bevragen.’ De Socrates-wisselbeker beker wordt ieder jaar uitgereikt aan de
auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige
filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen. Volg deze links voor
de inhoud en achterflap van Hersenbeest. Zie ook de website van de Maand van
de Filosofie. |
|
De Socratesbeker 2017 De
Socrates-wisselbeker wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest
urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in
het voorgaande jaar is verschenen. De winnaar wordt bekend gemaakt op 21
april 2017 tijdens de Nacht van de Filosofie. Zie de website van de Maand van
de Filosofie. Voor deze Socrates-wisselbeker zijn de volgende auteurs op de
shortlist geplaatst: – Ignaas
Devisch – Rusteloosheid – Thijs Lijster
– De grote vlucht inwaarts – Eva Meijer – Dierentalen: inhoud – achterflap – Henk
Oosterling – Waar geen wil is, is een
weg – Marjan Slob –
Hersenbeest: inhoud – achterflap. |
|
De Socratesbeker 2016 De Socrates-wisselbeker wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het
meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek
dat in het voorgaande jaar is verschenen. Voor deze Socrates-wisselbeker zijn
de volgende auteurs op een long-list geplaatst. Onze tips staan in vet
gedrukt: – Arnold Heumakers De esthetische revolutie – Bastiaan Rijpkema Weerbare democratie – Coen Simon Filosoferen is makkelijker als je denkt – Erno Eskens Een beestachtige geschiedenis van de filosofie: inhoud –
achterflap – Gerard Visser Oorsprong en Vrijheid – Hans Schnitzler Het digitale proletariaat: inhoud – achterflap – Henk Steenhuis & René Gude Door het beeld / door het woord: inhoud
– achterflap – Herman de Regt & Hans Dooremalen Het snapgevoel – Johan van de Gronden Wijsgeer in het wild – Joost Zwagerman De stilte van het licht – Maarten Boudry Illusies voor gevorderden: inhoud – achterflap – Marcel Becker Ethiek van de digitale media – Paul van Tongeren Dankbaar – Paul Verhaeghe Autoriteit: inhoud – achterflap – René ten Bos Bureaucratie is een inktvis – Samuel IJsseling De tijd, het schrift, het verschil: inhoud –
achterflap – Sebastien Valkenberg Op denkles – Simone van Saarloos Het monogame drama – Tinneke Beeckman Over macht en onmacht – Wouter Mensink Kun je een betere wereld kopen? Zie de website van de Maand van de Filosofie. |
|
Maand van de Filosofie 2015:
Ongelijkheid Ongelijkheid is
één van de belangrijkste maatschappelijke onderwerpen van dit moment, nog onlangs
was de econoom Thomas Pikety in Nederland om ons daarop te wijzen. Tijdens de
Maand van de Filosofie = april staat dit thema centraal op talrijke dagen,
avonden en nachten van de filosofie. Voor een tamelijk volledige agenda – de
maand start al op 24 maart! – zie de website van de Maand van de Filosofie. |
|
De Socratesbeker 2015 Winnaar van de
Socrates-wisselbeker is Wouter Kusters met zijn Filosofie van de waanzin.
Tijdens de Nacht van de Filosofie op 17 april kreeg hij de prijs uitgerijkt
plus 2414 euro – een euro voor elk jaar sinds Socrates zijn gifbeker
leegdronk. De jury noemde het boek een ‘kwetsbare, geestige maar vooral wijze
blik op verstandsverbijstering, een boek dat aanzet tot denken over het
denken.’ In Filosofie Magazine (7/2014) stond te lezen dat Wouter Kusters
tweemaal in een psychose raakte en dat hij met zijn boek wilde ‘laten zien
dat in die zogenaamde ziekte inzichten schuilen.’ Naast Kusters
waren nog vier auteurs voor de prijs genomineerd: – Hans
Achterhuis en Nico Koning De kunst van het vreedzaam vechten – René ten Bos
Water (besproken elders op deze website) – Joke Hermsen Kairos – Ann Meskens The making of De wisselbeker wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen. Zie de website van de Maand van de Filosofie. |
|
Essay van de Maand van de Filosofie
2015: inhoud – achterflap
| Hoe kan het toch dat mensen waar we niet zonder kunnen – bijvoorbeeld:
vuilnismannen, politieagenten, verplegers – zo slecht betaald worden, terwijl
onbelangrijke, overbodige of zelfs schadelijke bankiers, lobbyisten en
consultants zoveel beter boeren? Dit is een van de prangende vragen die de
Correspondent-journalisten Rutger Bregman en Jesse Frederik willen
beantwoorden. Bregman en Frederik gaan met denkers van Aristoteles tot
Piketty aantonen dat verdeling van inkomen en vermogen eigenlijk vanzelfsprekend
is. Tenslotte... Welke rijkdom is echt verdiend? Waarom vuilnismannen meer
verdienen dan bankiers ligt per 1 april bij de boekhandel voor € 4,95. De
e-book editie kun je bestellen via de Correspondent. Zie ook de website van
de Maand van de Filosofie. |
|
Maand van de Filosofie 2014: Mens en
techniek Met veel verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld op 4 april in Nijmegen
“De Catastrofe | Filosofisch Festival” met onder meer de techniekfilosoof
Bernard Stiegler, Maarten Doorman en Wubbo Ockels over de kwetsbaarheid van
de planeet Aarde. Een dag later op 5 april vindt in Leven (België) het “Feest
van de Filosofie 2014 – Mens en techniek” plaats. Hier treden zoal Bernard
Stiegler, Bas Heijne, Jos de Mul en Peter-Paul Verbeek op. Ze vragen zich wat
het betekent dat de techniek steeds menselijker wordt en de mens steeds meer
afhankelijk blijkt van gadgets, apparaten en technologie. Verder zijn er nog
enkele dagen van de filosofie, zoals in Tilburg op 12 april en in Gent
(België) op 24 april. De Filosofie Nacht ziet er dit jaar anders uit. Op vrijdag 18 april 2014
vindt de eerste G8 van de Filosofie plaats, waar onder het toeziend oog van
het publiek acht vermaarde filosofen zie hieronder in de linkerkolom. |
|
Essay van de Maand van de Filosofie 2014:
Kunstmatig van nature Jos de Mul, onder andere bekend van het mooie en interessante boek Cyberspace Odyssee, schreef dit jaar het essay van de Maand van de Filosofie. Hij gaat in op de technologische vernieuwingen die ons mensen nog te wachten staan en de gevolgen daar van. Afgaand op de titel zou De Mul kunnen betogen dat de scheiding tussen mens (natuurlijk) en technologie (niet-natuurlijk) minder hard is dan die lijkt, ook omdat de mens zelf geen natuurwezen is, maar al van oudsher gevangen is in een netwerk van culturele (daarbij inbegrepen technologische) betekenissen en structuren. Volgens filosofie.nl stelt Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0 de prangende vraag: ‘worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen.’ De Mul gaat tijdens de Maand van de Filosofie spreken op verschillende plekken in Nederland. Inhoudsopgave en achterflaptekst vindt u hier: inhoud – achterflap. |
|
Prijzen en prijsvragen rond de Maand van
de Filosofie 2014 Jan Bransen is de winnaar van de Socrateswisselbeker 2014, de prijs voor
‘de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende
Nederlandstalige filosofieboek’. Jan Bransen – Laat je niets wijsmaken:
inhoud – achterflap – bespreking. Behalve de op 18 april 2014 bekroonde Jan
Bransen waren genomineerd: Jurriën Rood – Wat is er mis met gezag?: inhoud – achterflap – bespreking Rudi Rotthier – De naakte perenboom Jabik Veenbaas – De Verlichting als kraamkamer: inhoud – achterflap –
bespreking Ad Verbrugge – Staat van Verwarring. |
|
Maand van de Filosofie 2013: Schuld en
Boete De Maand van de
Filosofie is april en het thema voor 2013 is “schuld en boete”. Kaartverkoop
voor de Nacht van de Filosofie start morgen 23 januari. De nacht begint op vrijdag
12 april in de Beurs van Berlage te Amsterdam. Dan is er nog de Dag van de
Filosofie die wordt georganiseerd door de Tilburg University op zaterdag 20
april met een mooie selectie sprekers. Ook de universiteit van Gent houdt dan
haar eigen Dag van de Filosofie. Weer enkele honderden kilometers
noordelijker begint ’s avonds de Friese Nacht van de Filosofie. Op maandag 22
april wordt de Dag van de Milieufilosofie gehouden. In Leuven vindt al op 30
maart 2013 Het feest van de filosofie plaats. In de agenda van Filosofie
Magazine staat een groot aantal evenementen met naam en toenaam vermeld. |
|
Essay van de Maand van de Filosofie
2013: Schuldgevoel De prijswinnaar
van de Socrateswisselbeker 2012 (zie hieronder) Coen Simon schrijft het essay
van de Maand van de Filosofie Schuldgevoel
over de ‘economie’ van schuld en boetedoening en stelt vast dat schuld niet
kan worden afgelost. Iets waarmee Fjodor Dostojevski, de religieus bevlogen
auteur van de hierboven afgebeelde roman Schuld
en boete (1866), het trouwens erg oneens zou zijn. |
|
Prijzen en prijsvragen rond de Maand van
de Filosofie 2013 De Socrateswisselbeker. ‘De Socratesbeker wordt ieder jaar
uitgereikt aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en
prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar
verscheen.’ Begin maart werd de shortlist van vijf genomineerden voor de
Socrateswisselbeker bekend gemaakt. Tijdens de Nacht van de Filosofie op 12
april 2013 kwam Paul van Tongeren met “Leven is een kunst. Over morele ervaring,
deugdethiek en levenskunst” als winnaar uit de bus. Voor meer informatie, zie
Filosofie Magazine. Zie ook de korte bespreking op deze website van Wilhelm
Schmid, Ongelukkig zijn. Een aanmoediging. Essaywedstrijd voor
studenten. Tilburg
University organiseerde een essaywedstrijd voor studenten. “Met grote
eensgezindheid werd gekozen” tot winnaar Lars Bregonje met het essay
“Onmogelijke Deugd. Over mijzelf en over Bernard Mandeville’s ‘De Morrende
Korf’”. De tekst kun je lezen via de TU-website. De Wedstrijd Kunst & Filosofie werd gewonnen door componiste Nicoline Soeter met “Consider The Results” Soeter liet zich inspireren door het boek De utopie van de vrije markt van Hans Achterhuis. Soeters werkstuk kun je zien én horen via BKKC. |
|
Maand van de Spiritualiteit 2013: Stilte De maand van de spiritualiteit was januari. Dit jaar stond ‘stilte’
centraal, een thema dat ook voor filosofen interessant is. Bij stilte kun je
denken aan de Lichtung des Seins
van de Duitse filosoof Martin Heidegger, die begint daar waar de mens ophoudt
met conventioneel denken. Ludwig Wittgensteins filosofische sprakeloosheid –
‘Waarover men niet spreken kan, zou men beter zwijgen’ – is weer een ander
voorbeeld. En bij stilte past ook eenzaamheid, alleen-zijn en afzondering.
Deze onderwerpen werden al in de 17e eeuw treffend besproken door
melancholie-expert Robert Burton. En nog verder terug, in de mystieke
traditie van de middeleeuwen, was deze stilte een voorwaarde voor mensen om
zich naar binnen te keren en met de ‘goddelijke vonk’ in aanraking te komen.
Ook in de Griekse filosofie was inkeer noodzakelijk. De waarheid bij Plato
werd bereikt door het afbikken van ideeën van alles wat toevallig, tijdelijk
of subjectief was, totdat het idee in zijn zuiverste vorm tevoorschijn kwam.
Dit gebeurde in het innerlijk van de mens, weg van al het geharrewar van de
buitenwereld. Zo blijkt de stilte bijvoorbeeld een plek te zijn, waar je iets
anders, iets dieper, de essentie van het leven kan ontdekken of, in het geval
van Burton, juist de zin in het leven kwijtraakt. Voor meer informatie, zie
de website van Maand van de Spiritualiteit. |
|
De Geert Grote Pen
filosofische masterscriptieprijs De Geert Grote Alliantie reikt op 28 juni 2013 de derde Geert Grote Pen
uit, een prijs voor de beste Nederlandstalige masterscriptie filosofie,
rechtsfilosofie of filosofie van een bepaalde wetenschap. Deelnemers aan dit
concours kunnen tot 1 mei 2013 hun scripties insturen. Op de winnaar wacht
een aardig prijs in euro’s, een fraaie vulpen en de integrale publicatie van
de scriptie. De voorwaarden staan beschreven op de website van de Geert Grote
Alliantie. Daar kunnen geïnteresseerden desgewenst ook de bundels met
genomineerden en winnaars van 2011 en 2012 bestellen, op papier en digitaal. |
|
Prijzen en prijsvragen rond de Maand van
de Filosofie 2013 De Socrateswisselbeker. ‘De Socratesbeker wordt ieder jaar
uitgereikt aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en
prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar
verscheen.’ Begin maart werd de shortlist van vijf genomineerden voor de
Socrateswisselbeker bekend gemaakt. Tijdens de Nacht van de Filosofie op 12
april 2013 gaat de jury de prijswinnaar bekendmaken. Op de shortlist staan:
Paul van Tongeren, Leven is een kunst.
Willem Schinkel, De nieuwe democratie.
Paul Verhaeghe, Identiteit. Bert
Keizer, Waar blijft de ziel? Leon
Heuts en Herman de Regt, De filosofie
twittercanon. Voor meer informatie, zie Filosofie Magazine. Essaywedstrijd voor
studenten. Tilburg University
organiseert een essaywedstrijd voor studenten. De stelling voor het essay is:
‘De wereld gaat aan deugd ten onder’. De prijsuitreiking vindt plaats op 20
april 2013, de Dag van de Filosofie. Raadpleeg de voorwaarden op de
TU-website. Wedstrijd Kunst & Filosofie. Het Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur BKKC organiseert de wedstrijd Kunst & Filosofie 2013 met als thema ‘Schuld en Boete’. De wedstrijd is gekoppeld aan de Dag van de Filosofie op zaterdag 20 april 2013 in theater de NWE Vorst in Tilburg. Organisatoren van deze dag zijn Tilburg University, Avans Hogeschool en bkkc. Voor gedetailleerde informatie, zie BKKC. |
|
Maand van de Filosofie 2012 Zielsverwantschap, zielenpijn, zielscontact, zielenadel, zielknijper,
ziel van de natie, wereldziel, twee zielen in een borst... Waar hebben we het
eigenlijk over als we het woord ziel gebruiken? Aanstaande april 2012 gaan
filosofen, denkers, dichters, schrijvers op uitgebreide speurtocht tijdens de
jaarlijkse Maand van de Filosofie. Die maand is geheel gewijd aan het thema
De Ziel. De ziel is een vluchtig onderwerp, waarover filosofen sinds de Klassieke Oudheid zich het hoofd over hebben gebroken. Is de ziel eeuwig of tijdelijk, puur materieel of geestelijk? Andere vragen draaien rond kwesties als verantwoordelijkheid, vrijheid, goddelijkheid van de ziel, God, de eeuwigheid van de (niet-materiële) ziel, straf en boete (aards en hemels), maar ook persoonlijke identiteit (wie ben ik?), zin en betekenis van de ziel in evolutionair opzicht, van emoties, van de liefde. Het komt allemaal aan bod. Tijdens de Maand van de Filosofie 2012 wordt een uitgebreid programma afgewerkt in heel Nederland. Voor meer informatie, bezoek de website van Filosofie Magazine. Ook bij onze Zuiderburen in Leuven is er opnieuw een programma. Tijdens ‘Het feest van de filosofie’ treden prominenten op als Samuel IJsseling en Peter Sloterdijk. Zie Het feest van de filosofie. |
|
Essay van de Maand van de Filosofie 2012 Arts, filosoof
en schrijver Bert Keizer verzet zich tegen de idee van de neuroloog Dick
Swaab, dat ‘wij ons brein zijn’ (en niets meer). Voor de Maand van de
Filosofie 2012 schreef Keizer het essay Waar
blijft de ziel? Zie Filosofie Magazine met een link naar een interview
van Marc van Dijk met de auteur uit 2010. Lees ook in de linker kolom op deze
pagina de post U bent g/een filosoof! |
|
Life Denkfestival Brandstof TV en The School of Life brengen op 1 december hun beste
filosofische programma's en sprekers bij elkaar om je aan het denken te
zetten over herkenbare uitdagingen van het moderne leven. Het LIFE!
denkfestival wil je leven verfrissen met praktische inzichten. Ook worden de
Nederlandse vertalingen gepresenteerd van de serie intelligente
zelfhulpboeken van The School of Life, uitgegeven door de Arbeiderspers. De
auteurs van de boeken spreken op de verschillend podia van het LIFE!
denkfestival. Met o.a. Alain de Botton, Joris Luyendijk, Rob Wijnberg, Ad
Verbrugge, René ten Bos, Stine Jensen, John-Paul Flintoff, Joep Dohmen, Tom
Chatfield, René Gude, Philippa Perry, Wim Brands en Roman Krznaric. Plaats en
tijd: De Beurs van Berlage, Amsterdam, 1 december, van 11.30 uur tot 17.30
uur. Entreeprijs € 125 euro inclusief lunch, twee drankjes en een boek uit de
reeksThe School of Life. |
|
2012 Rousseaujaar Binnenkort is
het 300 jaar geleden dat de filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) in
Genève werd geboren, maar zijn ideeën zijn nog altijd actueel. Rousseau
meende bijvoorbeeld dat de mens van nature goed is, maar dat cultuur en
samenleving hem of haar slecht maakt. Om die reden moesten opvoeders heel
voorzichtig en anti-autoritair te werk gaan, zodat de natuurlijke goedheid
van kinderen in tact bleef. Invloedrijk was Rousseau’s Over het
maatschappelijke verdrag. Het in 1762 verschenen boek zou aan de basis staan
van de moderne democratie, omdat het de volkswil centraal stelt en
bijvoorbeeld niet de individuele wil van een absolute koning. Maar ditzelfde
idee vormde ook de grondslag voor de totalitaire staat, want de volkswil van
alle mensen samen telt, niet de vrije wil van ieder individu afzonderlijk.
Als een van de intellectuele vaders van de Franse Revolutie (1789) is de
Frans-Zwitserse filosoof bijgezet in het Parijse Panthéon, waar een brandende
toorts vanuit het graf het heden verlicht. Recent verscheen bij Ten Have een
nieuwe biografie over de veel geprezen en vaak verguisde Franse Zwitser: Leo
Damrosch, Jean-Jacques Rousseau. Een rusteloos genie. En op 24 november 2011
werd Rousseau uigeroepen tot de eerste postume winnaar van de Spinozalens.
Deze prijs wil de aandacht vestigen op vragen rond ethiek en moraal, maar met
Rousseau komt bijvoorbeeld ook de politieke filosofie duidelijk in beeld.
Voor meer informatie, zie de Rousseau-agenda van Filosofie Magazine. |
|
Week van de Klassieken Ook de
Klassieke Oudheid, de bakermat van de westerse beschaving, geniet volop
aandacht in de maand april. Van 13 tot en met 24 april staan de Klassieke
auteurs, filosofen en denkers centraal. Op een speciale website staat veel
informatie bijeen over leven en denken in de Oudheid. Uitgeverij Athenaeum
heeft samen met uitgeverij Ambo een klein leeslijstje samengesteld met must-read boeken. Voor deze en andere
klassiekers, zie ook het overzicht Recente
boeken van en over bekende filosofen, ethici en denkers op deze
website. |
|
Maand van de Filosofie april 2011 ‘Echt is goed.
We willen écht eten, echte leiders, echte liefde, echt contact. Maar wat zegt
dat verlangen naar echtheid over ons? Is authenticiteit een overspannen en
modieus ideaal of is het juist een van de meest krachtige, morele
inspiratiebronnen van dit moment? De Maand van de Filosofie 2011 staat in het
teken van “Het echte leven”.’ Met: - de
FilosofieNacht in Amsterdam: het grootste filosofische publieksevenement in
Nederland; - festivals in
Tilburg en Nijmegen (o.a.) en bij onze zuiderburen in Leuven een heus Feest
van de Filosofie; - in
boekhandels, bibliotheken en debatcentra in heel Nederland en Vlaanderen
vinden filosofische activiteiten plaats. De maand van de filosofie wordt bovendien omlijst met Het filosofie-essay Echte vrienden van Stine Jensen (zie hieronder), een speciale uitgave van Filosofie Magazine en de uitreiking van de Socratesprijs voor het beste filosofieboek van 2010. Volg de navolgende links: Nederland en België. |
|
Socrateswisselbeker 2011 Voor de
toekenning van de Socrateswisselbeker, de prijs voor het meest prikkelende,
Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen koos
een deskundige jury vijf nominees
uit een lijst van 20 boeken: - Hans
Achterhuis, De utopie van de vrije
markt (inhoud – achterflap) - Jan Bransen, Word zelf filosoof (inhoud – achterflap) - Paul Cliteur,
Het monotheïstisch dilemma - Ton Derksen, De ware toedracht (inhoud – achterflap) - Coen Simon, Zo begint iedere ziener (inhoud –
achterflap) Tijdens de
FilosofieNacht op 8 april a.s. wordt de winnaar van deze prestigieuze prijs
bekend gemaakt. |
|
Utopische avonturiers Individuele
hebzucht vormt de enige garantie voor economische vooruitgang, welvaart en
persoonlijk geluk, meende de Amerikaans-Russische schrijfster Ayn Rand
(1905-1982). Haar boeken zijn zowat verplichte literatuur op de Amerikaanse
universiteiten en daarin bepleit ze de volledige afbraak van de
welvaartsmaatschappij. Die wordt vervolgens herbouwd als een echte vrije
markt-economie. Alsof het een zelfsnoeiende en zelfaanharkende tuin is: de
vrije markt mag niet aan banden gelegd, want alleen de vrij uitgeoefende
hebzucht maakt de mens gelukkig. Rand vormt het beginpunt van het nieuwste boek
van Hans Achterhuis De utopie van de
vrije markt (uitgeverij Lemniscaat). In deze goed leesbare studie maakt
de utopiedeskundige filosoof Achterhuis duidelijk dat de vrije markt geen
onfeilbare natuurwet is, niet altijd heeft bestaan en bovendien zijn utopische
belofte niet waarmaakt. Lees hier de inhoud en achterflaptekst. Zie ook een
bespreking op de Volkskrantwebsite. Zie ook VPRO-boeken. Ook in het
toegankelijke Welkom in Youtopia
(uitgeverij Boom) schetst filosoof Menno van der Veen een beeld van onze
tijd. Van der Veen portretteert het moderne individu. Die gelooft niet langer
in een authentiek, echt “ik” dat je moet ontdekken of vormgeven. Geluk zoekt
de moderne mens in zijn vele rollen of identiteiten (echtgenoot, vrijgezel,
student, bankdirecteur, gamer, hyver of facebooker) en al doende ontwerpt hij
zijn eigen hoogstpersoonlijke biotoop. Wel bestaat er nog zoiets als
integriteit, dat wil zeggen: je rol naar behoren spelen. Maar die identiteit
kun je weer de deur uit doen als je er niets meer mee kunt. Is deze
Youtopistische levenshouding een verworvenheid of een probleem? Van der Veen
meent het eerste, al formuleert hij ook stevige bezwaren bij de Youtopia.
Lees hier de inhoud en achterflaptekst. Luister naar de auteur op de
VPRO-website. |
|
Verbod
stierenvechten De arena van Barcelona, Spanje’s oudste en de enige nog werkende in de
deelstaat Catalonië, moet na 2011 de deuren sluiten, zo heeft het Catalaanse
parlement op 28 juli 2010 besloten. Stierenvechten is vanaf dan verboden. Aan
dit besluit ging een petitie van 180 duizend Catalanen vooraf. Tegenstanders
van het stierenvechten menen dat de corrida een wrede en daarom
onaanvaardbare sport is. De voorstanders beklemtonen de culturele en
artistieke waarde van deze eeuwenoude traditie. Ook economische motieven
worden aangehaald. De stierenvechtbranche in Spanje én Frankrijk is jaarlijks
goed voor ongeveer 100 miljoen euro. Vorige jaar stierven ongeveer 4500
stieren in Spaanse arena’s. Zie bijvoorbeeld: Comité Anti Stierenvechten. |
|
Kritiek
van het kapitalisme Karl Marx
(1818-1883), praktische vorm krijgt. In de jaren ‘60 en ‘70 bestond ook in
Nederland grote belangstelling voor deze Duits-Engelse filosoof-econoom, maar
zijn ideeën raakten allengs in diskrediet. Marx zijn kritiek van het
kapitalisme kwam gelijk te staan met mensenverachting, armoede, onderdrukking
en hypocrisie. Tot slot gaf de val van het communisme in Oost-Europa
(1989/1990) de doodsteek aan de interesse voor Marx en het marxisme. Maar
heeft Marx vandaag, vergelijk de kredietcrisis, nog enige betekenis voor ons?
Tijdens een studiemiddag 1 mei a.s. staan Elsbeth Etty, René Gude, Arnold
Heertje, Esther-Mirjam Sent en Ad Verbrugge stil bij de invloed van Karl Marx
zijn denken op Nederland. Aanleiding vormt de verschijning eind april 2010
van een nieuwe vertaling van Marx’ hoofdwerk Het Kapitaal bij uitgeverij Boom en van een Marxbiografie door
Rolf Hosfeld bij uitgeverij Atlas. Wanneer: 1 mei 2010 om 16.00 uur. Waar:
Singelkerk, Singel 452, Amsterdam. Kaarten kosten € 8,50 inclusief een
consumptie en zijn te koop bij de Athenaeum Boekhandel, Spui 14-16,
Amsterdam. Tel. 020-5141460, e-mail: nieuwscentrum@athenaeum.nl. Voor recente
boeken over Marx, zie elders op deze website. |
|
Encyclopedie
van de angst Wat is het nut van angst? Waarom zijn mensen bang voor het onbekende? Hoe kom je er vanaf? Kan wetenschap daarbij helpen, of jaagt ze juist meer schrik aan? Hoe kun je met risico’s omgaan? En is angst een goede raadgever bij het bepalen van politiek beleid? Studium Generale van de Universiteit van Utrecht organiseert een lezingencyclus over angst. Van 10 februari tot en met 31 maart onderwerpen filosofen en wetenschappers het fenomeen aan een nader onderzoek, onder hen de fysicus Sander Bais, socioloog Frank Furedi en filosoof Arthur Petersen. De lezingen zijn via het Internet live te volgen. Wie echter de sprekers in levende lijve wil meemaken kan dat doen in de Aula van het Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht van 20.00-21.30 uur. Voor meer achtergronden, zie de website van Studium Generale en Encyclopedie van de angst. Van Sander Bais verscheen onlangs bij Amsterdam University Press het interessante boek Hoe werkt wetenschap? Lees hier de inhoud van het boek. |
|
Spinozaopera Klassieke en
moderne muziek blijkt soms uitdrukkelijk filosofisch geïnspireerd, maar het
leven van een individuele filosoof vormt zelden de substantie van een groot
muziekwerk. Seneca treedt op in Monteverdi’s opera L’Incoronazione di Poppea, Telemann deed Der geduldige Sokrates, Philip Glass koos Einstein tot onderwerp
en de Nederlander Ton de Kruyf componeerde de opera Spinoza voor het Holland Festival 1971. Nu veertig jaar later wil
de Nederlandse musicus-componist Theo Loevendie (80) Spinoza (1632-1677) in
een volledig nieuwe jas steken, want hij vindt het libretto van De Kruyfs
opera verschrikkelijk. De dramatiek in Spinoza’s leven, zijn eigengereidheid
en pantheïsme, noemt hij aantrekkelijke kanten voor een opera, aldus |
|
Socrateswisselbeker 2010 en Dirk Jacob Veegens
Prijs 2010 ...voor Luuk
van Middelaar met zijn ‘filosofisch geschiedenisboek’ De passage naar Europa. Geschiedenis van een begin. De
Socrateswisselbeker, de prijs voor het meest prikkelende, Nederlandstalige filosofieboek
dat in het voorgaande jaar is verschenen, gaat dit jaar naar Middelaar
beschrijft het vermogen en onvermogen van de Europese eenheid vanuit drie
gezichtspunten: het nastreven van eigenbelang door de lidstaten, de
binnenkant van Europese instituties, wetgeving en toekomstidealen en de
Europese burgers. Luuk van Middelaar, De
passage naar Europa. Geschiedenis van een begin , Groningen (Historische
Uitgeverij) 2009, 531 p., ISBN 9789065542366, € 35,00. Voor meer over dit
boek, zie inhoud – achterflap. Voor de toekenning van de Dirk Jacob Veegens
Prijs, zie de website van de Hollandse Maatschappij der Wetenschappen. |
|
Filosofie
als stripverhaal De
filosofiecanon is nu ook in stripvorm raadpleegbaar. Margreet de Heer schreef
het boek Filosofie in beeld, waarin
ze geschiedenis van de filosofie sinds Socrates beknopt neerzet. Ook besteedt
ze aandacht aan de ‘Nederlandse’ filosofen Erasmus, Descartes en Spinoza. Het
boek mikt op een breed publiek van geïnteresseerden, jong en oud. Zie de
website van |
|
Filosoferen
met kinderen Kinderen zijn
al op zeer jonge leeftijd bezig met vragen over zichzelf: waar komen ze
vandaan, waarom heten ze zoals ze heten, wat is er zo bijzonder aan henzelf?
Door dit soort filosofische thema’s met ze te bespreken, leren ze zichzelf en
daarmee ook anderen beter kennen. Op donderdag 15 april zetten dr. Karel van
der Leeuw, professor |
|
Een nieuwe wereld Hoe kunnen we
in een globaliserende samenleving goed met elkaar samen leven? Hoe gaan we om
met diversiteit en hoe kunnen mensen een sense
of belonging vinden zonder dat die anderen uitsluit? Acht denkers van
wereldnaam gaan deze vragen beantwoorden. In vier wekelijkse tv-uitzendingen
geeft de IKON het woord aan de filosofen en Susan Neiman, dichteres Antjie
Krog, rabbijn Jonathan Sacks, Nasr Abu Zayd, Dominique Moïsi, Zainab
Al-Suwaij en Ian Buruma. De reeks heet Grote
denkers over de toekomst en begint op dinsdag 5 januari 2010. Wie een
aflevering mist kan die alsnog bekijken op de website LUX Magazine. |
|
Essay van de Maand van de Filosofie 2010 (vooraankondiging) Voor de Maand
van de Filosofie (april) schrijft Aziëkenner, journalist en publicist Ian
Buruma het essay Grenzen aan de Vrijheid: van De Sade tot Wilders. Aan de hand
van onder andere Markies de Sade en de laatste oorlog in Irak laat Buruma
zien hoe de vrijheid van sommigen onherroepelijk leidt tot de onvrijheid van
anderen. Op filosofische wijze onderzoekt hij of onze aanspraak op
individuele vrijheid wel zo onvoorwaardelijk is als populaire politici ons
doen geloven. Waar liggen de grenzen van wat wenselijk en toelaatbaar is?
Buruma schreef onder andere Dood van een gezonde roker naar aanleiding van de
moord op Theo van Gogh en Occidentalisme. Het Westen in de ogen van zijn
vijanden. Voor meer over dit boek, zie inhoud en achterflap. Er worden
talloze activiteiten georganiseerd in de maand april – zie de Maand van de
Filosofie-website. |
|
Dag van de Filosofie 2010 – Wet van de Vrijheid De Dag van de Filosofie, 24 april 2010 van 13.30-22.00 uur, wordt gehouden in het Midi-theater te Tilburg. Toegang € 30. Studenten € 15. Met Paul Cobben, Jean-Luc Nancy, Luuk van Middelaar, Ramsey Nasr, Gerard Spong en vele anderen. Zie de website. |
|
Nacht van de Filosofie 2010 De Nacht van de Filosofie 2010 vindt plaats in Felix Meritis te Amsterdam van vrijdag 9 april 2010 om 20.00 uur tot zaterdag 10 april 2010 om 01.00 uur. Toegang € 35. Met meer dan 30 sprekers en 600 bezoekers is de Nacht van de Filosofie het grootste filosofie publieksevenement van Nederland. In 2010 zullen in de vijf zalen van Felix Meritis filosofen, schrijvers en andere denkers spreken over het thema vrijheid. Sprekers: zijn onder andere Ian Buruma, Peter Bieri en Frank en Maarten Meester. Zie de Maand van de Filosofie-website. |
|
Socrateswisselbeker 2010 (vooraankondiging) Voor de
toekenning van de Socrateswisselbeker, de prijs voor het meest prikkelende,
Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen koos
een deskundige jury vijf nominees
uit een lijst van 80 boeken: - M. Boon en
P.H. Steenhuis, Filosofie van het
kijken. Kunst in ander Perspectief (achterflap) - E. Eskens, Democratie voor dieren. Een theorie van
rechtvaardigheid - M. Huijer en
R. Mulder, Opnieuw beginnen. Metamorfosen
in het bestaan - L. van
Middelaar, De passage naar Europa.
Geschiedenis van een begin - G. Visser, Niets cadeau. Een filosofisch essay over
de ziel Op 9 april a.s. wordt de winnaar van deze prestigieuze prijs bekend gemaakt. Zie de Maand van de Filosofie-website. |
|
Darwin 150 Op 24 november
2009 was het 150 jaar geleden dat Charles Darwin (1809-1882) zijn
spraakmakende, zo niet beruchte On the
Origin of Species openbaar maakte. In dit boek beschreef de Engelse
wetenschapper de nu dominante variant van de evolutieleer. Sindsdien zijn
Darwin en zijn geniale idee onderwerp van soms heftige discussie. Ook voor de
filosofie en ethiek hebben Darwins inzichten en de wetenschappelijke
ontwikkelingen na hem grote invloed gehad. De vrije wil, het morele instinct,
de uniekheid van de mens en het verschil tussen mens en dier zijn enkele
vragen die de evolutieleer oproept. Uiteraard valt er dit jaar veel te lezen
over Darwin en zijn evolutieleer. Nieuw Amsterdam vertaalde onder andere de
interessante, vuistdikke Darwinbiografie van Adrian Desmond en James Moore.
Uitgeverij Nieuwezijds publiceerde een handzaam commentaar bij Darwins leven en werken en voor uitgever Bert Bakker
vatte Marc Roosmalen Darwin in een
notendop samen. Wie echt het diepe in wil kan een aantal ‘basiswerken’
van Darwin en autobiografisch materiaal downloaden van de Nieuwezijdswebsite.
Uitgeverij Atlas bezorgde rijk geïllustreerde uitgaven van Darwin: De reis van de Beagle en Het ontstaan van soorten. |
|
On/Ethische managers Ethisch en moreel onverantwoord handelen van
werkgevers, managers en werknemers heeft mede de economische crisis
veroorzaakt, schreef minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken
onlangs aan de Tweede Kamer. Op 27 oktober 2009, een dag later, reageerde het
landelijke avondblad NRC met de
kwalificatie ‘ironie’. De minister beroept zich namelijk op een enquête van
accountantsorganisatie KPMG, die juist het tegendeel zou hebben aangetoond.
Veertig procent van de werkgevers die eraan deelnam zei in de afgelopen twee
jaar een werknemer te hebben ontslagen, met name jonge mannelijke managers
die de benodigde normen en waarden missen. Maar wie weet, misschien heeft de
minister meer gelijk dan NRC denkt. Een onderzoek van Intermediair uit 2008 leert dat foute managers (oudere leidinggevenden) hun ondergeschikten besmetten. Jongere werknemers zien dat
ongewenst gedrag een effectieve weg naar boven is. Hoe het ook zij, Van der
Hoeven werd op haar wenken bediend. De Financiële
Telegraaf melde op 31 oktober dat begin 2010 een leerstoel Financiële Ethiek
van start gaat bij de Universiteit van Groningen. Die is bestemd voor
financiële topmanagers. ‘Voor alles zijn computermodellen en regels. Maar die
regels klakkeloos volgen werkt niet als er ook niet bij wordt nagedacht’,
lichtte ‘kerndocent’, oud-beursvoorzitter en oud-Robeco topman George Möller
de nieuwe leerstoel toe. |
|
Organen Mag iemand zijn organen, bijvoorbeeld een nier,
verkopen? De Amerikaanse journalist Ronald Bailey vindt van wel. In het
artikel ‘Fresh Kidneys for Sale’ op reason.com (13/10/2009) schreef Bailey
dat als mensen een recht hebben op controle over hun eigen lichaam, ze ook
het recht hebben om een van hun organen te verkopen. Bailey reageert in zijn
stuk op een gezamenlijk rapport van de Verenigde Naties en de Raad van Europa
over orgaansmokkel. In dit rapport staat het recht om eigen organen te
verkopen ter discussie. Voor meer achtergronden, zie het NRC-weblog van journalist Marc Leijendekker. Voor
relevante links, zie elders op deze website: Orgaandonatie. |
|
Burgerschap ‘De kern van
tolerantie is dat elk mens moet worden gerespecteerd, maar zeker niet elke
mening of elk gedrag!’, schrijft Fernando Savater in het pas verschenen Vrijheid, gelijkheid, burgerschap. Zakwoordenboek
voor mensen van morgen. In dit boekje vraagt de Spaanse filosoof zich af
wat ook al weer de kernbegrippen van de moderne democratie waren. Hoe moeten
bijvoorbeeld integratie, identiteit, respect en tolerantie eruit zien? Wat is
progressief en wat conservatief; wat links en wat rechts? Vrijheid, gelijkheid, burgerschap is
een goed leesbaar naslagwerkje van 80 bladzijdes voor wie wil nadenken over
de hoofdrolspeler in een democratie: de burger. Paul Cliteur schreef een
artikel over Savater in |
|
Het
morele instinct Jan Verplaetse wint de NWO Eureka Boekenprijs
2009 voor het beste wetenschapsboek uit 2008. Verplaetse doet dat met Het morele instinct - over de natuurlijke
oorsprong van onze moraal. De jury die de prijs toekende roemt de heldere
stijl en leesbaarheid, en noemt het boek ‘een even originele en welingelichte
als sympathieke, goed leesbare en bovenal behulpzame gids.’ Het morele instinct verscheen bij
Uitgeverij Nieuwezijds. Lees hier de inhoudsopgave en achterflaptekst. |
|
Waarheid in de 21ste eeuw De filosofe/ethica Susan Neiman verblijft begin
december enkele dagen in Nederland. Op woensdag 2 december 2009 discussieert
Neiman in de Balie in Amsterdam met NRC-next
publicist Rob Wijnberg over de relatie tussen filosofie (morele idealen) en
politieke stellingname. Op donderdag 3 december, om 20.00 uur spreekt de
Amerikaanse de Pierre Bayle-lezing uit, onder de titel Crimes and Misfortunes. Dan gaat ze verder in op het thema
filosofie én politiek. Dit gebeurt bij Arminius in Rotterdam. In ons land is
Neiman onder andere bekend van het boek Morele helderheid. Goed en kwaad in
de eenentwintigste eeuw uit 2008 (inhoud – achterflap). Bij een interview
door Vrij Nederland heeft ze destijds haar ideeën kort uiteen gezet. Daar
verdedigde Neiman de waarde van de Verlichtingsidealen in onze tijd tegen de
‘als realisme vermomde somberheid’ van lieden die menen dat de mens een wolf
is voor zijn medemens. Ook richtte de Amerikaanse filosofe zich tot de linkse
politiek. Volgens haar heeft die er schuld aan dat politiek rechts de
Verlichtingsidealen kon kapen. Want uit de (niet onterechte) zorg om
achtergestelde religieuze, etnische of seksuele groepen te emanciperen heeft
links het universele gedachtengoed
van de Verlichting verwaarloosd. |
|
Ethiek en emoties De Illustere School van de Universiteit
van Amsterdam organiseert de collegereeks Een
filosofie van Emoties en verlangens. Docent is oud-hoogleraar ethiek
Frans Jacobs. Jacobs staat onder andere stil bij de complexe relatie tussen
ethiek en emoties. In overeenstemming met een lange, lange traditie noemde
Kant hartstochten en affecten ziekten van het gemoed: ze vertroebelen de
kennis en ondermijnen de moraal. Daarom moet men er zoveel mogelijk distantie
van nemen. Tegenwoordig, zie bijvoorbeeld de boeken van Martha Nussbaum,
worden gevoelens ook een verstandelijke en ethische betekenis toegekend.
Wanneer? Op donderdag 29 oktober (Emoties en verlangens), 12 november
(Liefde), 26 november (Straffen: beschaafde wraakzucht?) en 10 december
(Zieke dieren - morele dieren?), 14.00-16.00 uur. Waar? Nina van Leerzaal,
ingang Bijzondere Collecties, Oude Turfmarkt 129, Amsterdam. Prijs? € 100
maar leden van de Amsterdamse Universiteitsvereniging krijgen € 10 korting.
Aanmelden, via de Illustere School. |
|
Emoties en moraal Zijn onze
oordelen over goed en kwaad onder alle omstandigheden hetzelfde? Zou dat zo
moeten zijn? Spelen emoties een rol bij morele keuzen? Kunnen en willen we
dat vermijden? Wat is de betekenis van deugden en beginselen? |
|
Schuim
en Heilig Vuur Onlangs voltooide Peter Sloterdijk zijn filosofische drieluik Sferen met het laatste deel Schuim. In Sferen onderzocht deze Duitse filosoof de leefruimten van de mens, variërend van intieme (een op een) relaties in Bellen tot en met politieke systemen in Globes. ‘Schuim staat voor fragiliteit, individualisme en pluralisme’, zegt Sloterdijk in een interview met Filosofie Magazine. ‘Het ontstaat in de moderne massasamenleving waar mensen en dingen zeer dicht op elkaar leven. Het is een veelkamersysteem waarin men elkaar niet langer kan ontlopen. Door de wanden van iedere cel worden huishoudens tegelijkertijd met elkaar verbonden en van elkaar gescheiden.’ Hiermee bedoelt Sloterdijk dat uiteenlopende identiteiten, culturen, levensvisies en, waarom niet, loyaliteiten naast elkaar en in samenhang kunnen bestaan. Daarmee bieden individuen en groepen weerstand aan zogenaamde Globes: fantasieën over gelijkvormige ruimtes waarbinnen alle mensen hetzelfde zijn, één politieke overtuiging koesteren, één nationale identiteit aanhangen en slechts één cultuur beleven. Peter Sloterdijk houdt op 26 april 2009 een lezing in de Singelkerk te Amsterdam, om 13.00 uur. Centraal staan dan Schuim en het eerder verschenen Het heilig vuur over de rol van religie in de ‘schuimwereld’. Organisator is het Goethe Instituut. Sferen en Het heilig vuur zijn verschenen bij Uitgeverij Boom. Lees hier de achterflaptekst van Schuim. |
|
Over vrijheid... De Engelse
filosoof John Stuart Mill staat in 2009 volop in de belangstelling. Het is
namelijk op de kop af 150 jaar geleden dat zijn hoofdwerk On Liberty (Over vrijheid) verscheen. Om die reden organiseert VU podium en
het Studentenpastoraat vE90 op donderdag 22 januari een filosofisch café. De
historicus-filosoof Cor Hermans geeft dan een inleiding over leven en werk
van Mill. Van Hermans verscheen vorig jaar het voortreffelijke boek Een Engelsman in Frankrijk (Uitgeverij
Boom), waarin hij laat zien dat Mill naast voorvechter van individualisme en
vrije markt ook een sterk sociaal betrokken persoonlijkheid was. Plaats en
tijd: Van Eeghenstraat 90, Amsterdam, 20.00 uur. Toegang is gratis. |
|
Week van de Klassieken De Griekse en
Romeinse Oudheid staat centraal tijdens de jaarlijkse Week van de Klassieken,
van 15 tot en met 25 april 2009. Naast tentoonstelling en kennisquiz zijn er
interessante lezingen voorzien over boekcultuur en thema’s uit de Oudheid.
Classicus Piet Gerbrandy schreef De
marteling van het genot over de even aantrekkelijke als gevaarlijke
kanten van lust en verlangen en van vervoering in liefde, seksualiteit,
filosofie en ascese, rituelen en excessen. In dit geschenkboekje bespreekt
Gebrandy enkele invloedrijke teksten van onder andere Plato, Sappho, Horatius
en Longinus. Zie inhoudsopgave en achterflap. Zie ook de website van de Week
van de Klassieken. |
|
Het Essay
van de Maand van de Filosofie 2009... is geschreven door Bas Haring. Haring onderwerpt de toekomst van de mens aan een klein onderzoek en vraagt hij zich af waarom we ons er toch zo’n zorgen over maken. Immers, straks zijn we er zelf niet meer bij. Een andere kwestie, die Haring aan de orde stelt, is de vraag of een toekomst zonder natuur nu eigenlijk wel zo erg is ● Het aquarium van Walter Huijsmans. Of waarom we ons zorgen moeten maken over de toekomst van de aarde?, B. Haring, Rotterdam (Lemniscaat) 2009, 120 p., ISBN 9789047701712, € 4,95. Zie ook de website van de Maand van de Filosofie. Lees hier de inhoudsopgave en achterflaptekst. |
|
Maand
van de Filosofie 2009: verzoening... en conflict Chimpansees
kussen elkaar en makaken verzoenen zich door elkaar te omhelzen. Of het nu om
een machtsstrijd onder ambitieuze mannetjesapen gaat, een stukgelopen
huwelijk of de verwerking van een misdrijf, na een ingrijpend conflict gaat
iedereen op zoek naar een manier om het leven weer voort te kunnen zetten. Ook
in een door oorlog of onderdrukking gebroken samenleving is verzoening een
belangrijke opgave: kunnen daders en slachtoffers zich nog in dezelfde
samenleving thuis voelen? ‘Verzoening’ was in 2009 het thema van de Maand van
de Filosofie. In de maand april spraken en debatteerden schrijvers, filosofen
en andere denkers over een scala aan onderwerpen als het onvergeeflijke
kwaad, omgaan met het koloniale verleden, de ingrediënten voor een succesvol
‘nahuwelijk’ en verzoening met ziekte en vergankelijkheid. Zie de website van
de Maand van de Filosofie, waaraan bovenstaande tekst is ontleend. |
|
Nacht van de Filosofie 2009 Verzoening en
conflict staan centraal tijdens de dag van de filosofie in Tilburg. Is
conflict de uitgangssituatie van de menselijke conditie en verzoening het
hoopvolle perspectief? Tijdens de Dag van de Filosofie gaan enkele prominente
gasten deze vraag te lijf: Peter Sloterdijk, Hans Achterhuis, Jos de Mul en
het duo Meester & Meester. Ze kijken niet alleen naar religie, oorlog en
geweld, maar ook naar het gebruik van geweld in een democratie en het geweld
dat bijvoorbeeld ziekte ons lichaam aandoet. Waar en wanneer? Op zaterdag 25
april van 14.00 tot 22.30 uur in het Miditheater, Heuvelring 109, Tilburg.
Kosten: € 30 maar voor studenten € 15. Voor mee informatie, zie de website
van de Universiteit van Tilburg. |
|
Nacht van de Filosofie 2009 Hans Achterhuis
kreeg in de nacht van 17 april 2009 de Socrateswisselbeker uitgereikt voor
zijn boek Met alle geweld. Deze
studie over oorlog en geweld werd bekrood als ‘het meest urgente,
oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek’ van 2008. (Zie
inhoudsopgave en achterflaptekst.) Genomineerd waren nog vier andere auteurs
met hun boeken waarin ‘in de geest van Socrates de schrijvers gedeelde normen
ondervragen, en vanzelfsprekendheden bekritiseren’: - René ten Bos
die in Het geniale dier de houding
van de mens tegenover dier en natuur bespreekt (inhoud – achterflap); - Het verlangen naar cultuur van Sjaak Koenis.
Koenis verklaart de hernieuwde belangstelling voor cultuur en culturele
identiteit; - Jenny Slatman
die in Vreemd lichaam laat zien hoe
we ons lichaam niet alleen ervaren als iets van ons zelf maar als iets
vreemds (inhoud – achterflap); - en essays van Jean-Paul van Bendegem over de
samenhang van ogenschijnlijk onsamenhangende zaken in Over wat ik nog wil schrijven. De website van de Maand van de
Filosofie bevat ruime informatie over Met
alle geweld en andere die afvielen. |
|
Nacht
van de Filosofie 2009 (vooraankondiging) Tijdens de nacht van de filosofie op 17 april 2009 wordt in Felix
Meritis in Amsterdam de Socrateswisselbeker uitgereikt voor ‘het meest
urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek’ van
2008. Voorgedragen zijn dit jaar vijf boeken, waarin ‘in de geest van
Socrates de schrijvers gedeelde normen ondervragen, en vanzelfsprekendheden
bekritiseren.’ Genomineerd zijn: - Hans
Achterhuis, Met alle geweld over
oorlog en geweld (inhoud – achterflap); - René ten Bos
die in Het geniale dier de houding
van de mens tegenover dier en natuur bespreekt (inhoud – achterflap); - Sjaak Koenis.
In Het verlangen naar cultuur
verklaart hij de hernieuwde belangstelling voor cultuur en culturele
identiteit; - Jenny Slatman die in Vreemd
lichaam laat zien hoe we ons lichaam niet alleen ervaren als iets van ons
zelf maar als iets vreemds (inhoud – achterflap); - en essays van Jean-Paul
van Bendegem over de samenhang van ogenschijnlijk onsamenhangende zaken in Over wat ik nog wil schrijven. De website van
de Maand van de Filosofie bevat ruime informatie over deze boeken, en andere
die in de voorronde afvielen. |
|
Medische
zorg Hannah Jones,13, krijgt geen nieuw hart, ook al wilden artsen haar afgelopen november 2008 via de rechter tot een operatie dwingen. Al jong kreeg Hannah leukemie en de chemotherapie die volgde veroorzaakte een hartdefect. Hannah werd meer dan tien keer geopereerd. Harttransplantatie was risicovol, want door de medicijnen tegen afstoting van het donorhart kon de leukemie terugkeren. Hannah zegt dat ze niet bang is voor de dood, wel bang voor een leven gekluisterd aan het ziekenhuisbed. In Groot-Brittannië zijn kinderen onder de 16 wettig niet bevoegd om besluiten te nemen over hun medische agenda, al worden kinderen wel geraadpleegd. Zwitserland kent geen minimumleeftijd en in Oostenrijk ligt de lat op 14 jaar. In de Verenigde Staten bekijken deskundigen elk geval afzonderlijk. Er dienden zich verschillende ethische kwesties aan, bijvoorbeeld het doorbehandelen van een zieke met groot gezondheidsrisico en het zelfbeschikkingsrecht van niet-volwassenen. Zie Hannah Jones wins fight to turn down transplant en Britse tiener mag harttransplantatie weigeren. |
|
De opgevoerde mens Esthetische en genetische
vervolmaking, langer leven, intelligentie en geluk uit de pillendoos, kortom,
de medische maakbaarheid is meer en meer een feit geworden. Het congres De opgevoerde mens: van geneeskunde tot
verbeterkunde? van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde gaat met
dit gegeven aan de slag en stelt vragen. Willen we dit? Wat zijn hiervan de
gevolgen voor de professionele zorgverlener? Drie thema’s staan centraal:
lichamelijke vervolmaking, stemmingsverbetering, en levensverlenging. Het
congres vindt plaats op za. 25 oktober 2008 van 10 tot 16.00 uur, Vrije
Universiteit, Hoofdgebouw, zaal Agora I, De Boelelaan 1105, Amsterdam. Zie de
website van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde voor meer informatie. |
|
Smaakmakers Wie zijn de 100
meest prominente denkers van onze tijd? Het Amerikaanse tijdschrift Foreign Policy doet er kond van in het
meinummer van 2008. Niet altijd onomstreden filosofen, schrijvers, economen,
natuurwetenschappers, activisten en religieuze leidsmannen staan er schouder
aan schouder. Op de lijst met Top 100
Public Intellectuals figureren zowaar drie Nederlandse namen: Ian Buruma,
Ayaan Hirsi Ali en Rem Koolhaas. Zie Foreign
Policy voor een alfabetisch geordende overzicht dat door sommigen te
links werd bevonden. De top 20 van bezoekers van de Foreign Policy-website is op 23 juni 2008 verschenen. |
|
Debat
embryoselectie Waar moeten nu
precies de grenzen van embryoselectie komen te liggen? In het debatprogramma
van theater LUX in Nijmegenanalyseren de professoren Joep Geraedts (Academisch
Ziekenhuis Maastricht), Henk Jochemsen (Lindenboom Instituut voor
medisch-ethisch vraagstukken) en Nine Knoers (voorzitter van de Nederlandse
Vereniging van Klinische Genetici) het politieke debat en proberen de vraag
naar de grenzen te beantwoorden. De discussie die plaatsvindt op donderdag 19
juni 2008 om 20.00 uur is vrij toegankelijk en via de website van LUX live te
volgen. Voor de aankondiging, zie theater LUX in Nijmegen. Voor enkele
achtergronden, zie het volgende bericht. |
|
Embryoselectie Embryoselectie
bestaat al jaren en wordt toegepast bij IVF behandelingen, bijvoorbeeld om te
testen op taaislijmziekte, waarna de goede embryo/s in de baarmoeder wordt/en
geplaatst. Eind mei 2008 stelde staatssecretaris Jet Bussemakers van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport een uitbreiding voor van het aantal te
onderzoeken ziekten, in het bijzonder enkele vormen van zeer ernstige,
erfelijke borst- en eierstokkanker. Discussie en protest volgden. Zie
avondblad NRC en
|
|
Moraalenquête Hoe is het
gesteld met de moraal van Nederland? En met de uwe? Steekt u een helpende hand
uit, op straat als iemand wordt lastig gevallen? Roddelen op het werk, mag
dat? En onaardig zijn? Moet je altijd de waarheid vertellen? En doet u
werkelijk wat u vindt en laat u wat u juist niet mag? Het tijdschrift Filosofie Magazine stelt u in de gelegenheid
uw privémoraal aan een onderzoek te onderwerpen en zo inzicht te verschaffen
in de morele stand van het land. |
|
Maand
van de filosofie 2008: de stad Voor het eerst
in de geschiedenis van de mensheid woont meer dan de helft van de
wereldbevolking in de stad. Een verheugende ontwikkeling, menen de Verenigde
Naties. De stad heeft immers een beter economisch groeipotentieel en biedt de
kans te ontsnappen aan armoe, sociaal of politiek isolement. We denken, zo
lijkt het, niet anders dan de Oude Grieken: alleen in de stad kan de mens een
volwaardig leven leiden. Wordt in deze optimistische kijk niet te veel macht
aan de stad toegedicht? De stad staat synoniem met diversiteit, maar kan ze
daar wel mee omgaan? De moderne stad wordt gezien als een grote emancipatiemachine,
maar wordt ook getekend door allerhande problemen: vervreemding,
ontworteling, verlies van de traditionele gemeenschapsbanden, verlies van de
‘menselijke maat’. Kortom, is die verstedelijkte wereld wel het gedroomde
oord van het goede leven, het domein van vrijheid en openbaarheid? Zie de
website van de Maand van de Filosofie. Zie ook Filosofie Magazine. Filosoof Rudi Visker en hoogleraar
Grootstedelijke problematiek Paul Scheffer deden afgelopen 28 maart de aftrap
in NRC Handelsblad. |
|
Onethische
managers Mannelijke managers zijn egoïstischer dan hun vrouwelijke collega's. Liegen gaat hen makkelijker af en hun ethiek blijkt losser, heeft het Intermediair Leiderschaps Onderzoek aangetoond. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Tilburg geven hiervoor een psychologische verklaring. Hoe machtiger en hoger in de hiërarchie des te meer vinden mannelijke managers dat ze hun rang en status ook echt verdienen. Ze blijken verder vaker ontevreden met hun salaris en met hun werk. Daarnaast tonen ze veel begrip voor onethisch gedrag. Het recht op meer drijft hen vooruit en met die zorg voor eigenbelang besmetten deze managers hun ondergeschikten, omdat het een effectieve strategie blijkt om hogerop te komen. Zie Intermediair 15-1-2008. |
|
De stad Na de Nacht van de Filosofie volgde op 12 april de Dag van de Filosofie. In Tilburg – ook wel de schôônste stad van 't laand genoemd – wisselden voordracht, discussie en gesprek, kunst, toneel en muziek elkaar af. Vragen kwamen aan bod als: Van wie is de stad? Wat bemeestert de stad? Wat is een stad? Een spelende stad? Prominente filosofen, schrijvers en politici als Hans Achterhuis, Jan Pronk, A.F.Th., Henk Oosterling, Lara Schrijver, Anton van Kalmthout en Ad Verbrugge stonden hierbij stil. Zie de website van de Dag van de Filosofie.
|
|
Meest urgente filosofieboek in 2008 Professor Frank Ankersmit ontving tijdens de nacht van de filosofie op 11 april de Socrateswisselbeker 2008 voor zijn boek De sublieme historische ervaring. Met de prijs werd Ankersmits De sublieme historische ervaring ‘het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek’ van 2007. Klik op de volgende links voor de inhoud en achterflap. Zie ook de website van de Maand van de Filosofie. Voor de runner-ups zie oude berichten. |
|
De
ethische robot Robots maken al sinds jaar en dag deel uit van ons dagelijkse leven. In de fabriek, de wetenschap en het ziekenhuis worden ze ingezet. Filosoof Vincent Wiegel meent dat robots een steeds bredere en omvangrijkere toepassing gaan krijgen. Zo valt te denken aan hulpverlener bij een ramp of in de bejaardenzorg. Ze zullen dan ook morele beslissingen moeten nemen. Hoe kan de robot zoal weten wie in aanmerking komt voor zijn schaarse tijd en aandacht? Op 8 mei 2007 promoveerde Wiegel aan de Technische Universiteit Delft, waar hij onderzoek deed naar het programmeren van moraal in robots. In TU Delta jrg. 39 (2005) nr. 15 heeft Wiegel zijn onderzoek kort beschreven. Zie ook ALife X. |
|
Lof der
Zotheid ‘Lof der
Zotheid – Scherts, Satire en Ironie’ was het onderwerp van de Boekenweek die
liep van 14 tot en met 24 maart 2007. Sommige filosofen vinden zo’n thema al
vlug suspect. Ironie bijvoorbeeld wordt gezien als het geven van commentaar
van buitenaf en zonder standpunt, kortom, als relativistische antifilosofie.
Daar lijkt iets in te zitten, want neem de columnist, de cabaretier. Spot
drijven doen ze als de besten, maar een alternatief aandragen, ho maar. Een
andere mening heeft professor Jan Bransen. In Filosofie en Ironie
noemt hij de ironische houding ‘een monomane obsessie voor de perfecte
theorie’. Ter gelegenheid van de boekenweek verscheen een fraaie
paperbackeditie van Erasmus’ meesterlijke Korte bespreking. |
|
Ethiek-
en techniekcentrum geopend Eerst heb je
nieuwe technologie en vervolgens, bij de toepassing ervan, ontstaan nieuwe
ethische vragen. Zo ongeveer luidt de traditionele opvatting van de relatie
tussen ethiek en techniek. Daar denken ze anders over bij het op 23 januari
2007 geopende Centre for Ethics and Technology. Op een lijn met
eigentijdsere visies op techniek en technologie willen de onderzoekers van
het centrum al tijdens de ontwerp- en ontwikkelfase de maatschappelijke en
ethische randvoorwaarden en gevolgen ter discussie stellen. Zo kunnen de
betrokkenen – bijvoorbeeld publiek, ontwerpers en politici – zich tijdig
rekenschap geven van maatschappelijk en ethische aspecten van nieuwe
technologie en de ontwikkeling ervan bijsturen. Voor de website van het
centrum, zie Centre for Ethics and Technology. Voor enige
achtergronden, zie ook de links Techniek en ethiek op deze website. |
|
De stad
2 In de nacht van
de filosofie op 11 april wordt in Amsterdam, in Felix Meritis, de
Socrateswisselbeker 2008 uitgereikt voor ‘het meest urgente, oorspronkelijke
en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek’ in 2007. Vijf boeken staan
genomineerd. Ze stellen onder andere de ervaring centraal: - Frank
Ankersmit, De sublieme historische ervaring (inhoudsopgave en
achterflaptekst) - Maarten van
Buuren, De innerlijke ervaring (inhoudsopgave en achterflaptekst) - Paul Moyaert,
Iconen en beeldverering (geïnterviewd in - Erik Oger, Nachtoog.
Schuine wegen van de filosofie (inhoudsopgave en achterflaptekst – over
Ogers filosofische schuinsmarcheerderij, zie - Awee Prins, Verveling
(inhoudsopgave en achterflaptekst – zie Delta
13-6-1996) Zie de website
van de Maand van de Filosofie. |
|
Het
Redelijke Beest 1 Naar aanleiding
van het thema van de maand van de filosofie ‘Het Redelijke Beest’ (zie
www.maandvandefilosofie.nl) schreef Remko van Broekhoven Staat van
tederheid. Tussen beest en supermens. Ongetwijfeld mede geïnspireerd door
Karl Poppers De open samenleving en haar vijanden (in nieuwe vertaling
verschenen bij Lemniscaat) pleit de auteur in dit Boek van de Maand (van de
Filosofie) voor idealen die op menselijke maat gesneden zijn: tussen de
volgzaamheid van het menselijke kuddebeest en de morele onverschilligheid van
Nietzsches ‘supermens’. Deze idealen zijn niet te klein en dus breder dan het
privé-belang. En niet te groot, zodat ze niet tot een gevaarlijke utopie of
tot teleurstelling of cynisme leiden. Staat van tederheid – de zorg
voor wat zwak en kwetsbaar is – bevat een prima geschreven, helder en
optimistisch betoog dat voor een breed publiek bedoeld en geschikt is. Van
Broekhoven droeg zijn boek op aan de ‘Revolutionair zonder revolver’ Martin
Luther King. Zie inhoudsopgave en achterflaptekst. |
|
Het Redelijke Beest 4 De mens stond
centraal tijdens de vijfde Nacht van de Filosofie, zaterdag 31 maart |
|
Voor
altijd kind Het Amerikaanse meisje Ashley uit Seattle is negen jaar en heeft een
ongeneeslijke hersenaandoening. Enkele jaren geleden hebben Ashley’s ouders
samen met de behandelende arts besloten de groei van haar lichaam af te
zwakken, baarmoeder te verwijderen en borstgroei te voorkomen. Zo kan Ashley
de beste verzorging krijgen en beter gezond blijven, aldus haar ouders. Toen
het nieuws begin januari 2007 bekend raakte, klonk er wereldwijd protest, en
instemming. Critici verwijten ouders en arts lichamelijke mishandeling en
voor God te willen spelen. Ook al worden de afzonderlijke ingrepen geregeld
toegepast, bijvoorbeeld een hormoonbehandeling wanneer kinderen extreem groot
dreigen te worden, is het de eerste keer dat een zwaar lichamelijk en
geestelijk gehandicapt kind bewust klein wordt gehouden. De ouders van Ashley
hebben een Web Space waar ze hun beweegredenen uitleggen. Voor enkele
achtergronden, zie BBC news. Zie ook de op deze website. |
|
Maximen
van De la Rochefoucauld Zopas zijn de Maximen van de Franse filosoof-moralist François de
la Rochefoucauld bij de Historische Uitgeverij verschenen. Daarom
organiseerde het tijdschrift Filosofie Magazine een schrijfwedstrijd.
Degenen die voor de sluitingsdatum 23 maart het mooiste maxime instuurden
worden beloond met enkele mooie prijzen. In Filosofie Magazine nummer
4 (18 april) wordt de uitslag bekend gemaakt. Zie Wedstrijd - Schrijf uw
eigen maxime. Voor de vijf gelukkige prijswinnaars ligt al een waarschuwend
maxime van de zeventiende-eeuwse Fransman klaar: ‘De goede kwaliteiten die we
bezitten voeden meer de afgunst dan het kwaad dat we anderen aandoen.’ |
|
Eerste
vertaling van Walzers Rechtvaardige en onrechtvaardige oorlogen Wie zich wil
verdiepen in de ethiek van oorlog en vrede kan niet om Michael Walzers Rechtvaardige
en onrechtvaardige oorlogen. Een ethische beschouwing met historische
voorbeelden heen. De Amerikaanse filosoof schreef het boek al begin jaren
’70 en zette daarmee de standaard. Medio 2006 verscheen bij uitgeverij Atlas
de Nederlandse vertaling die is bijgewerkt tot en met de militaire
interventie in Kosovo (1999). Voor een recent en kritisch interview met
Walzer over de militaire interventies van de Verenigde Staten, zie Journal of
Analytical Socialism (2003). Voor
enige achtergronden, zie de links Oorlog en vrede op deze website. |
|
Ethiekklassieker
van Rawls vertaald Een theorie van rechtvaardigheid van de Amerikaanse filosoof John Rawls
(1921-2002) verscheen in |
|
Palliatieve
sedatie geen euthanasie ‘Het
opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste
levensfase’ is geen euthanasie. Zo concludeert de nieuwe richtlijn van de
Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst begin
december 2005. Het doel is immers het verlichten van lijden. Voor meer
informatie, zie ook de euthanasielinks op deze website. |
|
Privacy:
‘Virtuele slotgracht’ Hoofdcommissarissen van politie uit de Randstad pleiten op 20 juni 2005 voor een digitale muur rond de grote steden. Daartoe hebben ze het rapport Politie in ontwikkeling opgesteld. Met behulp van bestaande en nog te ontwikkelen technologie moeten de stedelingen beschermd worden voor ‘criminelen, verdachte personen en andere minder oppassende lieden’. Volgens commissaris Welten die vindt dat ‘het recht op privacy de schuilplaats voor het kwaad is’, wensen de burgers veiligheid en achten ze privacy van geringer belang. Voor enige achtergronden, zie de privacylinks op deze website. |